آشنایی با هنر بخارا دوزی

هنر بخارا دوزی

بخارا دوزی از صنایع‌دستی تزیینی ایران میباشد. در شهر بخارا پنبه و ابریشم بسیار بوده و به همین علت هنرمندان بخارایی، شیوه‌ای  در رودوزی‌ها ابداع کرده‌اند که به بخارا دوزی معروف میباشد.پارچه‌ی زیرین بخارا دوزی معمولاً چلوار، متقال یا کتان و ندرتاً ابریشم یا پشم میباشد. اگر میخواهید درباره این هنر زیبا بیشتر بدانید در ادامه با ما همراه باشید.

بخارا دوزی چیست؟

بخارا دوزی یک نوع رودوزی می‌باشد که هنرمندان با کار کردن بر روی پارچه های آسان به وسیله سوزن و نخ طرح های جذاب و رنگین پدید می‌آوردند. این صنعت از هنر‌های دستی ایران زمین به شمار میرود که از شهر بخارا نشات گرفته میباشد و به همین دلیل با نام این شهر ترکیب شده میباشد. این صنعت در دوران های تاریخی سلجوقیان، ایلخانی، تیموری و صفویه هم علاقه مندان بسیاری داشته میباشد.

پارچه مورد استفاده در بخارا دوزی

بخارا دوزی یک هنر دستی می‌باشد که بر روی پارچه های آسان با رنگ های مختلف پدید می‌آید. جنس پارچه های مورد کاربرد در این پیشه بیشتر از جنس کتان یا چلوار میباشد اما گاهی هم به متاع پشمی، ابریشمی و تافته تغیر میکند.

روش اجرای بخارا دوزی

بر روی پارچه های بخارا دوزی طرح های گوناگون و زیادی انجام می‌شود و تقریبا زمینه را کامل میپوشانند. به دلیل تنوع طرح ها، بخارا زمان نقش بازي كردن اولیه را به وسیله‌ی کاربن بر روی پارچه نقاشی میکنند. در دوران قدیم از گچ و براده ذغال برای نمایان کردن نقش بازي كردن استفاده میکردند که امروزه هم مورد استفاده‌ی بعضی افراد می‌باشد.

پس از طرح‌ریزی نقش بازي كردن مورد نظر، دوختن ابتدا میشود و تا پایان کار سمت سوزن باید یکنواخت باشد تا نظم در کار مستقر بماند.دوخت در این صنعت به صورت کوک های کوتاه و بلند میباشد که کوک های بلند داخل کوک های کوتاه و کوک های کوتاه در بین کوک های بلند پیشین درج می‌شود. هنرمندان در این کار از نخ ابریشمی بهره میگیرند که برای پیدایش نواحی سایه روشن این نخ به ابریشم تابیده شرابی، بنفش و صورتی رنگ تبدیل می‌شود. این افراد بینهایت با شکیبایی و صبر هستند چونکه این پیشه به زیبا‌کاری و پر‌کاری های زیادی نیاز دارد.

طرح های مورد کاربرد در صنعت بخارا دوزی

در بخارا دوزی از اشکال و نقش بازي كردن های متنوعی از جمله گل های اناری، شاه عباسی، گل های میخک ، طرح گلدانی، نقش بازي كردن های هندسی، گل های جناقی، گل های سیبی، گل گلدانی ، گل و بته، لچک مداخل، ترنج و سر ترنج تاجی، تاکی، افسری، برگ‌های چتایی، گل های حاشیه ای در مدل های مختلف، طره ای و نیم طره ای، بته جقه ای، نقش بازي كردن های شمسه ای، بازوبندی و بند رومی، شجری و گل ساعتی استفاده می‌شود.

طرح‌ریزی گل در بخارا دوزی

برای دوختن گل ها در بخارا دوزی از کوک های آسان و مورب بهره‌جویی می‌کنند. نظم در این کار بینهایت حائز اهمیت می‌باشد پس در اجرای تمامی نقش بازي كردن ها باید به آن تمرکزفکر کرد. بعد از پر کردن داخل طرح باید دور آن را پایه دوزی کرد تا جایی که سرمشق کامل شود. و بعد از آن برگ و سایر اجزای گل را به طرح می‌نشانند.

رنگ گل ها در بخارا دوزی به گون های قرمز ، شرابی ، نیلی ، سفید، یشمی ، زرد ، خردلی ، قهوه ای ، نارنجی می‌باشد.

رنگ ساقه‌ی گل با رنگ پایه دوزی یکسان میباشد اما رنگ پرچم گل (بخشی که تخم گل در آن وجود دارد) آبی روشن و نارنجی میباشد.

کاربرد بخارا دوزی

طرح های بخارا دوزی ملحفه، رو تختی، رو میزی، شال، رویه‌ی کرسی ، پرده ، لباس،  کلاه، سجاده ، رو بالشتی ، رو طاقچه ای و پارچه های بسیاری را آراسته می‌سازد. همچنین در بخارا دوزی تابلو های تزئینی زیبایی را هم طرح می‌کنند. و همینطور پارچه های مزین شده به وسیله بخارا دوزی اقبال هنری چند موزه خارجی را چون : موزه ارمیتاژ ، موزه پاریس ، موزه  بریتیش ، موزیوم ، مترو پولتین و موزه لوور را شکیل ساخته میباشد.