بافت فرش روستای جیریان در استان مرکزی

در 60 کیلومتری شهر اراک روستایی تاریخی وجود دارد که اگر چه همچون بسیاری روستاهای دیگر تماشایی و خوش آب‌وهواست، اما نامش به واسته دست‌بافته‌های زیبای ساکنانش در پایان ایران معروف شده میباشد. تمرکزفکر و تبحر فرش بافان روستای «جیریا» سبب شده در 100 سال گذشته، محصول دستبافت آنها که با نام تجاری «ساروق» در بازار شناخته می‌شود. از انواع پرطرفدار فرش باشد.

تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگی‌های مهم آن میباشد. بیشتر این فرش‌ها در 160 رج و گاه تا 200 رج هم بافته می‌شود. این تراکم سبب شده که این فرش به نام «فرش آهنین» هم معروف شود. این سفتی و استقامت به حدی میباشد که وقتی روی آن راه می‌روید، تفاوتش را با فرش‌های دستبافت دیگر کاملاً حس می‌کنید.

این ویژگی سن این فرش‌ها را هم بالا می‌برد؛ فرش‌هایی که علاوه بر استقامت، به دلیل نقش بازي كردن‌های گوناگون و زیبای‌شان مثل مهرجو و شاه‌عباسی زینت‌بخش منزل‌های خیلی شده‌اند. بافت فرش جیریا را بیشتر زن و مردان بافنده با تجربه بر عهده دارند. بافندگانی که با رعایت اصول فنی و هنری، بافته دست‌شان محصول صادراتی درجه یک میباشد.

فرش جیریا انواع مختلفی دارد و بیشتر براساس اندازه و نقش بازي كردن نام‌گذاری می‌شود

چطور می‌بافند؟

بافته‌های تماشایی

تولیدکنندگان فرش جیریا مواد اولیه بافت فرش‌شان را از شهرستان قم تهیه می‌کنند؛ چون معتقدند خامه‌های فعلی موجود در بازار اراک کیفیت سابق را ندارند.

بافت‌ فرش جیریا همان مراحل بافت فرش‌های معمولی را دارد.

دار و چله‌کشی:

برای بافت قالی‌جیریا اول باید دار قالی برپا شود. دار قالی‌های جیریا، مثل بیشتر قالی‌های ایرانی، عمودی میباشد. بعد از دار قالی‌ نوبت به «چله کشی» می‌رسد. چله‌کشی در واقع همان نصب تاروپودها روی دار میباشد که نخ‌های پشمی یا ابریشمی روی آنها گره می‌خورد. چله‌کشی با توجه به ابعاد و رج شمار قالی انجام می‌شود و بنابراین برای هر نوع فرش گوناگون میباشد.

کوجی بندی و هاف‌گذاری:

بعد از مرحله چله‌کشی نوبت به کوجی‌بندی یا کجوبندی می‌رسد. کجو وسیله‌ای چوبی یا فلزی میباشد که از ابتدا تا پایان بافت قالی بر روی دار باقی می‌ماند که برای نظم دادن به تارها و برای سوا کردن تارهای زیروروی قالی استفاده می‌شود. بعد از کوجی‌بندی نوبت هاف‌گذاری می‌رسد. هاف‌ میله‌ای کمتر از کوجی میباشد که آن هم روی دار نصب می‌شود و با عقب و جلو بردن هاف ‌چله‌ها جابه‌جا می‌شوند.

زنجیره‌بافی:

بعد از کوجی‌بندی و هاف‌گذاری، نوبت به زنجیره‌بافی می‌رسد زنجیره‌بافی با یک شاخه نخ در اول و آخر دار قالی انجام می‌شود تا بعد از اتمام بافت، فرش از هم گسیخته و پاره نشود.

بافت فرش:

بعد از پایان این مراحل نوبت به بافت فرش می‌شود که پایان آنها براساس نقشه انجام می‌شود. بافندگان فرش جیریا در استان مرکزی معتقدند برای بافت این فرش باید قطعاً از نقشه‌های اصیل قالی استفاده شود.

تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگی‌های مهم آن میباشد

چه بخریم؟

ساروق و پشتی

فرش جیریا انواع مختلفی دارد و بیشتر براساس اندازه و نقش بازي كردن نام‌گذاری می‌شود.

در انتخاب محصولات جیریا، هم می‌توانید پی‌جویی قالی بروید و هم پشتی.

با نقش بازي كردن و نگار جیریا

نقش بازي كردن‌ها:

فرش جیریا، نقش بازي كردن‌های مختلفی دارد که از معروف‌ترین آنها با نام لچک ترنج، مهرجو، شاه‌عباسی، دسته‌گلی، تک‌بته و مرغ ماهی‌خوار شناخته می‌شود. این نقشه‌ها توسط هنرمندان خبره طرح‌ریزی می‌شود.

شش متری:

بزرگ‌ترین اندازه فرش‌های جیریایی، قالیچه‌های شش متری میباشد که در اندازه‌های 312 و 208 سانتیمتر بافته می‌شوند.

خرک:

کوچک‌ترین فرش این منطقه به «خرک» معروف میباشد که در اندازه‌های 136 در 64 سانتیمتر بافته می‌شود. این نوع فرش را بعضی با نام «زرچارک» هم می‌شناسند.

ذرع‌‌ونیم:

«ذرع‌ونیم» فرشی میباشد که توسط جیریایی‌ها در قطعات 156 تا 104 سانتیمتر بافته می‌شود و در بریدن همان قالیچه‌های معمولی میباشد.

دو زرعی:

قالی‌های دو ذرعی هم در اندازه 208 متر در 135 سانتیمتر بافته می‌شوند. این فرش، کمی از قالیچه‌های معمولی بزرگ‌ترند و در کنار فرش‌های ذرع و نیمی محبوب‌ترین قالی‌های جیریایی هستند. ارزش انواع قالی و فرش‌های جیریا بسته به اندازه آنها گوناگون میباشد و البته قطعاً ارزش مواد اولیه تهیه آن، در ارزش نهایی فرش تأثیرگذار میباشد. ارزش این فرش‌ها از 15 میلیون تومان ابتدا شده و تا 40 میلیون تومان هم در بازار معامله می‌شوند.

پشتی:

علاوه بر عنوان این قالی‌ها، پشتی‌های جیریایی هم شهرت خودشان را دارند. پشتی‌های جیریایی به صورت جفتی بافته شده و به فروش می‌رسند که بیشتر در اندازه‌های 80 در 60 می‌‌توانید آنها را تهیه کنید که به طور میانه ارزش هر جفت آنها در بازار بالای 300 هزار تومان میباشد.

منبع: rasekhoon.net